Alaçam ve Gümenus'a Rusya'dan kaçak tuz getirilmesi olayı

Nihat YALDIZ

  Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulduğumuz belgeye göre,  Alaçam ve çevresinde 1888 yılında ( H. 1306)  vuku bulan   olay şöyledir:
 Rusya'dan Laz sandallarıyla Alaçam ve Bafra arasına kaçak tuz getirilmektedir.Kaçakçılar ile Kolcular (muhafız) arasında sık sık çatışmalar olmaktadır.Bir defasında Gümenus (Yakakent) sahiline  üç  adet sandalla yanaşan kaçakçılar, burada Rusya'dan getirdikleri tuzu satmaya çalışırlar.Bu durumu gören kolcularla  kaçakçılar arasında çıkan çatışmada can kaybı yaşanır.Bu olaylar üzerine Bahriye Nezareti'nce (Deniz Bakanlığı), kaçakçılığın önlenmesi için Karadeniz sahillerinde karakol vazifesi görecek bir vapur tahsis edilmiştir.

                   

Meclis-i Vükela müzakeratına mahsus zabıt varakasıdır.                                                            Zabıtname-i refhi                                                                                                                                                                                                   tarihi  (Arabi  1306 safer ) ( rumi 1305 )                                           Hazır Bulunan Zevât-ı Fihamın samisi(isimleri)  Cild rakamı  Mecli-i Küşadi Müzakere olunan mevade mütesalık varakanın nev’iyle  hülâsa-i meâli ve Bâb-ı Ali Evrak Odasınca olan numarası Ve meclis-i havalisi tarihi ve melfukatı kaç kıt’a olduğuna Nev’i           -            aded-i melfukatı       -    Evrak Odası numarası   - tarihi havalisi  (arabi  - rumi)                                                       Hülasa-i meâli Alaçam ile Bafra arasında vaki’ Gümenus sahiline yanaşmış olan üç kıt’a  Laz sandalı taifesinin Rusya’dan getirdikleri kaçak tuzu satmakta bulundukları hâle  tesadüf eden Reji ve Rüsûm-ı sitte kolcularıyla vaki’  olan   müdarebelerinde  kolculardan bir ve ahaliden bir ve ale’t tahmin  taifelerden dahi üç neferin telef  olduğuna  dair Samsun Liman reis’inden alınan telgrafnamenin  leffiyle Bahriye Nezaret-i Celilesinin tezkiresi kıraat edildi.                                                           Kararı      Kaçak takibatından dolayı kolcular ile kaçakçılar beyninde  tahaddüs etmekte olan münazaat ekseriya her iki taraftan telefat vuku-u misüllü  ahvâli müteessifeyi müntic olması cihetiyle  bu babda tedâbir-i mânia-i mukteziye  derece-i vucûbda idüğünden ve kaçak takibâtında kullanmak üzere  mukaddema duyun-u umumiye idaresince              bi’l-mübayaa   Tersane-i Amire'ye  terk olunan  vapur hakkında müteallik bulunan irade-i seniyye üzerine arz ve takdim olunan 1306 tarihli tezkire-i hususi de dahi mühr olduğuna dahiyle zikrolunan  vapur Karadeniz’de  Karakol vazifesini  i’fa  idecek beraber kaçakçılığın …. Vuku’una dikkat edecek ve masarıfı dahi  Daire-i Bahriyece şöyle olacağı gibi Sinop vapur…… Kolcularyla kaçakçılığa ......vukuatin men’i tekrarı için ya bu vapurun  veyahut Tersane-i Âmire'ce tensib edilecek diğer bir vapurun kaçak takibâtına  istihzamı muvafık  …..ona göre iktiza-i halin ifasının Bahriye Nezaretine havalesiyle  Duyun-u Umumiye idaresine mağlumat kılınan ba mazbata arz ve istizane   kararlaştırıldı.

Bazı kelimelerin anlamları
Beyn: arasında
Tahaddüs etmekte: meydana gelmekte
ahvâli müteessifeyi müntic: üzülecek durumları netice verecek

          tedâbir-i mânia-i mukteziye: gerekli engel olacak tedbirler.

          Reji idaresi: Tekel idaresi
          Duyun-u Umumiye :Genel Borçlar İdaresi