Tarih Araştırmacısı
Bu çalışmamızda, Alaçam ve çevresindeki köylerin kuruluş tarihlerini -iskanlarını- ele alacağız.Köylerimizin adları ve alınan vergilerden yola çıkarak geçim kaynakları da inceleyeceğiz.
Türk boyları, genellikle geldikleri yerlere daha önce yaşadıkları yerlerin adlarını vermiştir.Bu yer adları ; milletimizin zihin yapısını, tabiatla, çevreyle iletişim biçimini gösterir.Topraklarımızın tapusu olan yer adlarımız, bizi geçmişe bağlayan çok kıymetli varlıklarımızdır.
TAHRİR DEFTERLERİNDE ALAÇAM
Osmanlı devletinde tımar vergisine tabî yerlerde tahrir kayıtları tutulurdu.Tahrir kayıtlarında vergiye tabî olan haneler ve ödeyecekleri vergi miktarları belirtilmişti.
387 NUMARALI MUHASEBE-İ VİLÂYET-İ KARAMAN VE RÛM DEFTERİ (937 / 1530 )
Miladi 1530 yılına ait bu tahrir defterinde Canik Sancağı'da kayıt altına alınmıştır.
Alaçam önceleri , Canik Sancağına bağlı Bafra Kazasına tabî köy ve nahiyedir, daha sonra müstakil kaza olmuştur.
1530 tarihli bu defterde geçen Alaçam ve çevresindeki yerleşim yerlerinin adlarından bazıları şöyledir :
Akgüney köyü , Azulu k. , Baş-konan mezrası,Cevlü k. ,Çandır -çayı köyü, Dede-alanı k. ,Dikenlüce k., Elma -köy , Elmacık köyü ,Ektülü (ikizlü) k. , Emenlü k., Gelemet k., Göçkün k. ,Gökçeboğazı k.,Gökçe-su k., Gömenos k., Gulam k.,İki-pınar k., İlyaslu k., İnece mezrası ,Kara-boğaz mevkii, Kayalu k. Kelikler k., Kozcuğaz k., Kumca k . ,Müstecablu k., Oğlak - alanı k., Pelidbükü k. , Selahuddîn k. ,Taş-kelik k. ,Tatarlu k. , Türk -obası k., Uğru k., Ulu k., Yalıhor mezrası, Yenice k., Zeytün k.
387 numaralı Tahrir defterinde geçen Alaçam ve çevresi ile ilgili olduğunu düşündüğümüz kişi ve cemaat adlarından bazıları:
Mevlana Ala'uddîn zemini-tarlası-
Kara-Şeyh zaviyesi.
Kutluca Baba (Unca Baba) zaviyesi
Saru Şeyh zaviyesi
* Emir Arslan Ağa
*İlyas bey
*Kara Şeyh
*Kayalu re'ayası cema'ati
*Musa,Halil evladı
*Mürsel
*Pir Mehmed veled-i Abdurrahman
*Süleyman
*Şeyh Ali Paşa
*Şeyh Ali veled-i Şeyh Unca
*Şeyh Bahşâyiş
*Tûti,Halil evladı
*Uruz Bey
1642 yılı Canik Sancağı Avarız defterlerinde adı geçen Alaçam Kaza'sının köyleri şunlardır:
Avarız:Osmanlı devletinde olağan üstü durumlarda (savaş,doğal afet gibi.) alınan vergidir.Devlet ekonomisinin bozulmasıyla sürekli hale getirilmiştir.
1.Alaçam köyü
|
10.Doyran
|
2.Gökçebağaz
|
11.Yenice
|
3.Taşkelik
|
12.Etyemezlü
|
4.Gulam
|
13.Zeytün
|
5.Şeyhlü
|
14.Cevlü-Civli
|
6.Bedeş
|
15.Akgüney
|
7.Elma
(Elmacık)
|
16.Müsteceblü
|
8.Elma
tepesi
|
17.Kozköy(Kuzköy)
|
9.Toplu
|
(Tatarlu Pelidbükü ve Kocahüseyin köyü o dönemde Bafra'ya bağlı)
Kocahüseyin -Karahüseyinli köyü olmalı)
Ayrıca Alaçam'ın Selahattin ve Balahur isimli iki köyü daha varmış.Avarız defteri kayıtlarında isimleri yok.Bu köylerin bugün neresi olduğunu henüz tespit edemedik.
Çeltükçiyan -çeltik -pirinç üretimi yapan köylerimiz:
Alaçam köyünden(18 hane),Elma köyünden (9 hane) ve Kozköyünden (6 hane)
Kendir üretimi yapan köylerimiz:
Taşkelik(11 hane), Gulam(5 hane), Şeyhlü (3 hane), Bedeş(8 hane), Elmaköyü(4 hane) , Toplu (8 hane),Doyran (18 hane ) , Elma tepesi (3 hane), Yenice (4 hane ),Etyemez (6 hane) (2)
Köylerimizden devletin belirlediği bazı haneler, çeltik ve kendir üreterek vergilerini öderlermiş.
Kendir;kenevir bitkisinden elde edilen bir lif olup halat ve bez yapımında kullanılır.Kendir, Osmanlı tersanesinin (Tersane-i Amire) önemli ihtiyaçlarından idi.Samsun ve Sinop'ta tersaneler vardı. Alaçam'dan tersaneler için kendirin yanında kereste de gönderildiği kayıtlarda var.(Alaçam'ın meşhur ormanı Peskel'den İstanbul tersanesine kereste gönderilmiş)
Ayrıca köylerimizden bazı hanelerin gelirleri de tersaneye ayrılmıştır.Genel olarak toprak gelirlerinin vergisi timar sistemiyle toplanmaktaydı.
Dipnot:
1.Mehmet Öz, Orta Karadeniz Tarihinin Kaynakları VIII -Canik Sancağı Avarız Defterleri 1642- TTK. yay.Ankara 2008 s.150-157.
2. a.g.e s.234.
Not: Bu metin yazarından izinsiz veya kaynak gösterilmeden yayınlanamaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder